Ο όρος εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης διαφορών αναφέρεται σε έναν αριθμό διαδικασιών οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν για την επίλυση μιας διαφοράς, μιας διαμάχης, εκτός δικαστηρίου. Σύνηθες πεδίο αξιοποίησης των διαδικασιών εναλλακτικών τρόπων επίλυσης διαφορών είναι διαφορές, διαμάχες που αναπτύσσονται στην οικογένεια, στην γειτονιά-τοπική κοινότητα, στο χώρο εργασίας, ανάμεσα σε επιχειρήσεις, μεταξύ καταναλωτών και επιχειρήσεων. Η επιλογή της εξωδικαστικής οδού έχει αρκετά πλεονεκτήματα, όπως αυτό της ταχύτητας, της εξοικονόμησης κόστους, την δυνατότητα ελέγχου της διαδικασίας από τους εμπλεκόμενους, την επιλογή της λύσης που θα προκριθεί.
Οι δημοφιλέστεροι τρόποι εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, είναι :
Διαιτησία
Είναι μια ιδιωτική διαδικασία στην οποία οι πλευρές που προσφεύγουν σ αυτή συμφωνούν στον ορισμό ενός ή περισσότερων διαιτητών , οι οποίοι λαμβάνουν απόφαση αφού ακούσουν τα εκατέρωθεν επιχειρήματα. Ο διαιτητής έχει την εξουσία να αποφασίζει, και αυτό επιδιώκουν και οι πλευρές που έχουν την διαφορά, δηλαδή την απόφαση από έναν τρίτο. Το αποτέλεσμα σε μια διαιτησία είναι γρηγορότερο συγκριτικά με αυτό της δικαστικής οδού.
Διαπραγμάτευση
Είναι άτυπη εθελοντική διαδικασία στην οποία οι δύο πλευρές, συμφωνούν στα θέματα που τους απασχολούν και επικοινωνούν για να ερευνήσουν τις διάφορες εναλλακτικές διαδρομές που μπορεί να οδηγήσουν σε κοινά αποδεχτή λύση. Οι δύο πλευρές μπορεί να διαπραγματευτούν απευθείας ή μέσω δικηγόρων. Η διαφορά με τις προηγούμενες μεθόδους, είναι η απουσία ουδέτερου τρίτου και επομένως και της βοήθειας που μπορεί αυτός να παρέχει.
Διαμεσολάβηση
Είναι η διαδικασία στην οποία ένας ουδέτερος τρίτος , ο οποίος καλείται διαμεσολαβητής, βοηθάει τα εμπλεκόμενα μέρη να συζητήσουν και μέσα από την επικοινωνία να λύσουν την διαφορά τους. Οι εμπλεκόμενοι έχουν την ευκαιρία να περιγράψουν τα διάφορα θέματα έτσι όπως εκείνοι τα αντιλαμβάνονται, να συζητήσουν τα ενδιαφέροντα και τα συμφέροντα τους, α συναισθήματα τους, τι κατανοούν από τα λεγόμενα και τις θέσεις του άλλου και μέσα από αυτή την διαδικασία να διερευνήσουν λύσεις οι οποίες θα ικανοποιούν στο μέτρο του δυνατού και τους δύο. Η διαδικασία της διαμεσολάβησης είναι εθελοντική , αφορά μόνο τους εμπλεκόμενους και επομένως ιδιωτική. Ο διαμεσολαβητής δεν έχει την δυνατότητα να αποφασίσει για τις δύο πλευρές , αλλά βοηθά τα μέρη να φτάσουν σε μια λύση και συμφωνία για την εφαρμογή της. Με την διαδικασία της διαμεσολάβησης , οι μόνοι που μπορούν να δώσου λύση είναι οι εμπλεκόμενοι,
Εκτίμηση Υπόθεσης
Αφορά μια μη δεσμευτική διαδικασία, στην οποία αντίδικες πλευρές, προσφεύγουν σε έναν τρίτο, συνήθως δικηγόρο ή καθηγητή νομικής σχολής, στον οποίο παρουσιάζουν τα στοιχεία τους, την υπόθεση τους. Ο εκτιμητής επισημαίνει τα υπέρ και τα κατά της κάθε πλευράς, τα δυνατά και αδύνατα σημεία της, και διατυπώνει την εκτίμηση του για την έκβαση της υπόθεσης αν αυτή ακολουθήσει την δικαστική οδό ή αυτή της διαιτησίας. Η εκτίμηση μπορεί να αξιοποιηθεί από τις δύο πλευρές προκειμένου να συμβιβαστούν ή να συναινέσουν σε μια κοινά αποδεκτή λύση.
Facilitation
Στην διαδικασία αυτή ένας ειδικά εκπαιδευμένος τρίτος (ο οποίος μπορεί να είναι και εκτός νομικού κλάδου, πχ ειδικός στην επικοινωνία), βοηθά δύο ή και περισσότερους να συζητήσουν τα θέματα που τους απασχολούν. Ο facilitator μέσα από μια δομημένη διαδικασία διαλόγου-επικοινωνίας , βοηθά ώστε να αναλυθούν τα επίμαχα θέματα, να αναδειχθούν εναλλακτικές και να συμφωνηθούν τα βήματα που θα οδηγήσουν στην επίλυση . Δημιουργεί γέφυρες ώστε να διευκολυνθεί η επικοινωνία που θα οδηγήσει σε συναινετικές λύσεις.
Ombuds /Ombudsman
O όρος μας έρχεται από την Σουηδία, όταν ο βασιλιάς Charles XII, λόγω της πολυετούς απουσίας του σε πολέμους κυρίως απέναντι στη Ρωσία (αρχές του 1700) θέσπισε νόμο με τον οποίο δημιούργησε μια νέα αρχή την οποία ονόμασε “The King’s Highest Ombudsman” με καθήκοντα την εξασφάλιση καλής λειτουργίας της διοίκησης κατά τα χρονικά διαστήματα που ο βασιλιάς θα απουσίαζε. Ο Ombudsman είχε καταλυτικό ρόλο το 1809 όπου η χώρα βρέθηκε χωρίς βασιλιά, λόγω της αιχμαλωσίας του από τους Ρώσους, και σε συνεργασία με το Κοινοβούλιο ανέλαβε ρόλο προστασίας των δικαιωμάτων των πολιτών έναντι καταχρηστικών πράξεων και αυθαιρεσιών της διοίκησης.
Σήμερα ο Ombudsman ( ένας τρίτος συνήθως υπάλληλος της διοίκησης, είτε δημόσιας είτε ιδιωτικής-εταιρικής) ερευνά καταγγελίες και παράπονα πολιτών , υπαλλήλων, εργαζομένων, που αφορούν σε πράξεις των οργάνων της δημόσιας διοίκησης ή των στελεχών μιας εταιρείας. Η διαδικασία είναι εθελοντική, μη δεσμευτική και ιδιωτική.
Ερευνώντας λίγο παραπάνω και έξω από τα σύνορα της χώρας μας, αρκετά διαδεδομένες μέθοδοι εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών είναι :
Συντονιστής στην ανατροφή των παιδιών
Νέος θεσμός/ ρόλος , ο οποίος επικεντρώνεται στην εναλλακτική αντιμετώπιση των συγκρούσεων μεταξύ γονέων που έχουν έντονα συγκρουσιακούς χαρακτήρες. Ο συντονιστής συνήθως είναι ψυχολόγος, κοινωνικός λειτουργός, και τώρα τελευταία δικηγόρος ο οποίος έχει ειδική εκπαίδευση στην διαμεσολάβηση και στους εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης διαφορών. Έργο του είναι να βοηθήσει τους γονείς να διαχειριστούν τις συγκρούσεις τους και να συμφωνήσουν σε ένα πλάνο επίλυση των όποιων διαφορών τους , ώστε να μπορέσουν απρόσκοπτα να επικεντρωθούν στην ανατροφή των παιδιών τους, αναγνωρίζοντας και κατανοώντας της ανάγκες τους.
Άτυπη Προσομοίωση Δίκης
Εφαρμόζεται κυρίως στο χώρο των επιχειρήσεων, όπου τα μέρη που έχουν την διαφορά, συναινούν στην διεξαγωγή μιας μίνι ιδιωτικής δίκης κατά την οποίοι οι δικηγόροι τους παρουσιάζουν την υπόθεση και τα επιχειρήματα τους ενώπιον υψηλόβαθμων στελεχών , τα οποία έχουν την αρμοδιότητα να λάβουν απόφαση για την επίλυση της συγκεκριμένης διαφοράς, και ενός κοινής αποδοχής ουδέτερου τρίτου Στο τέλος της παρουσίασης, οι δύο πλευρές συζητούν , προσπαθούν να επιλύσουν συναινετικά την διαφορά τους και σε περίπτωση αποτυχίας, απευθύνονται στον ουδέτερο τρίτο, ο οποίος ή τα βοηθά να επαναδιαπραγματευτούν, ή τους ανακοινώνει την απόφαση του (όπως θα έκανε ένας δικαστής), η οποία φυσικά δεν είναι δεσμευτική.
Οικογενειακό Συμβούλιο
Αφορά συνάντηση των μελών της ευρύτερης οικογένειας (συγγενής β και γ βαθμού, εξ αίματος, εξ αγχιστείας ανάλογα με την ενεργή εμπλοκή τους και όχι μόνο τον στενό πυρήνα) ακόμη και στενών φίλων, κατά την οποία καλούνται να συζητήσουν και να επιλύσουν ένα σοβαρό θέμα (πχ ενδοοικογενειακή βία) ώστε να το λύσουν πριν αυτό κλιμακωθεί και διαβεί το κατώφλι των δικαστηρίων. Μεγάλη βαρύτητα έχει η προετοιμασία και υποστήριξη όσων συμμετέχουν από ειδικούς (πχ διαμεσολαβητές, διαπραγματευτές, facilitator, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς), ώστε να εξασφαλιστεί η ισότιμη συμμετοχή, η ακρόαση και η άποψη τους κατά την διαδικασία λήψης απόφασης.
Π.Κοκκινίδης
κιν 875 876 8520, στθ 875 876 8540
kokkinidis@skplaw.gr
www.skplaw.gr
